Trong hầu hết các diễn đàn, các khoá học, các hội thảo… về chủ để làm cha mẹ, nuôi dưỡng, giáo dục con cái, hay ví dụ gần gũi nhất là các cuộc họp phụ huynh cho trẻ ở trường, chúng ta thường thấy sự xuất hiện gần như là áp đảo của các bà mẹ. Các ông bố thì sao? Họ ở đâu trong hành trình trưởng thành của một đứa trẻ?
“Vai trò và sự ảnh hưởng của người cha trong việc nuôi dưỡng, giáo dục trẻ” là chủ đề mà Go Kids muốn chia sẻ với ba mẹ trong tháng 10 - tháng mà chúng ta vẫn thường dành nhiều lời tụng ca và những món quà cho những người phụ nữ trong gia đình nhân ngày Phụ nữ Việt Nam 20/10. Những bài viết với nhiều thông tin khoa học và hữu ích này giống như một lời nhấn mạnh rằng, mối quan hệ hỗ trợ giữa cha mẹ cũng như sự hiện diện của người cha trong các công việc nuôi dưỡng và giáo dục trẻ sẽ mang đến những lợi ích không thể tuyệt vời hơn cho sự phát triển toàn diện và lâu dài của một đứa trẻ.
Người Cha không chỉ đóng vai trò chơi đùa cùng con
Từ trước đến nay, vai trò của các bà mẹ vốn nhận được nhiều sự quan tâm của các nhà nghiên cứu hơn là các ông bố. Mẹ thường được coi là người chăm sóc và nuôi dạy chính của một đứa trẻ, trong khi các ông bố thì được coi là người-bạn-chơi-đùa của chúng. Tuy nhiên, càng ngày người ta càng nhận thấy rằng, người cha đóng một vai trò quan trọng trong sự phát triển của trẻ và có thể tạo ra những ảnh hướng lớn lao tới sức khoẻ, tinh thần, năng lực xã hội, thành tích học tập ở trường và khuôn mẫu cảm xúc của trẻ.
Bài viết này sẽ cùng ba mẹ tìm hiểu về những vai trò tạo nên “hiệu ứng người cha” và những tác động của nó đối với sự phát triển lành mạnh của trẻ, đặc biệt là trong những năm tháng đầu đời.
(Ảnh minh hoạ: Psychology Today)
Nhà tâm lý học người Áo Sigmund Freud cho rằng: “Nhu cầu mạnh mẽ nhất của mọi đứa trẻ trong suốt thời kì thơ ấu của chúng là được che chở và bảo vệ bởi người cha.” Tình yêu thương và sự giáo dục của người cha có ý nghĩa và sức ảnh hưởng vô cùng quan trọng tới trí thông minh, sự trưởng thành; cũng như là sự đảm bảo vô thời hạn cho hạnh phúc trọn đời của một đứa trẻ.
“Hiệu ứng người cha” quyết định sức khoẻ và hạnh phúc của trẻ
Trong gia đình, vị trí của người cha không nên chỉ là “người giúp đỡ” cho các bà mẹ, bởi họ có ảnh hưởng rất quan trọng đối với con cái theo cách riêng của mình. Ví dụ, số liệu thống kê từ các nghiên cứu cho thấy, những trẻ có bố tích cực và sẵn sàng hỗ trợ sẽ có năng lực xã hội cao hơn và các mối quan hệ với bạn bè tốt hơn; trẻ được bố hướng dẫn học tập và trò chuyện thường xuyên cũng sẽ năng động hơn ở trường học và có kỹ năng ngôn ngữ nâng cao tốt hơn.
Trẻ sẽ điều chỉnh cảm xúc tốt hơn nếu có nhiều thời gian bên bố
Các nhà nghiên cứu cho rằng, người cha có thể đảm nhận vai trò hướng dẫn, chăm sóc, trò chuyện với trẻ đó ngay cả khi họ không sống cùng đứa trẻ. Bất kể trẻ có sống cùng bố hay không, thì những trẻ thường xuyên tiếp xúc và có những hoạt động tích cực với bố sẽ có xu hướng điều chỉnh cảm xúc cá nhân tốt hơn những trẻ không có nhiều thời gian bên bố. Trong những năm đầu đời, trẻ đặc biệt cần có những người gần gũi, chăm sóc yêu thương và đáp ứng các nhu cầu về thể chất, nhận thức, tình cảm và xã hội của trẻ để chúng cảm thấy được yêu thương và chấp nhận.
Hạnh phúc của một đứa trẻ có thể gián tiếp bị ảnh hưởng bởi tình trạng mối quan hệ của cha mẹ
Ngoài những ảnh hưởng trực tiếp kể trên, người cha cũng tạo ra ảnh hưởng gián tiếp đến hạnh phúc của một đứa trẻ thông qua mối quan hệ của họ đối với người mẹ. Xung đột giữa cha mẹ là một yếu tố độc hại đối với sức khoẻ của trẻ, đặc biệt là các xung đột thù địch không được giải quyết.
Ngược lại, mối quan hệ có được sự đồng thuận và chia sẻ trong việc nuôi dạy con của cha mẹ sẽ giúp trẻ có năng lực tự điều chỉnh tốt hơn, cũng như ít gặp phải các vấn đề về hành vi hơn. Khi cả cha và mẹ cùng tham gia và cuộc sống của một đứa trẻ thì họ có thể đóng góp vào sự trưởng thành và hạnh phúc của trẻ theo những cách khác nhau, thậm chí là bù đắp và bổ sung cho nhau.
(Ảnh minh họa: GoKids)
Vai trò quan trọng của người cha trong cuộc đời một đứa trẻ
Vai trò của người cha trong cuộc đời một đứa trẻ là vai trò không thể thay thế và lấp đầy bởi bất cứ một ai khác. Ngoài những ảnh hưởng lớn lao đến sự phát triển, sức khoẻ và hạnh phúc của trẻ, vai trò này còn góp phần quan trọng vào việc trẻ định hình chúng trở thành con người như thế nào khi trưởng thành.
Người cha, cũng giống như người mẹ, là những trụ cột trong sự phát triển cảm xúc, tình cảm của một đứa trẻ. Trẻ thường có xu hướng quan sát bố để thiết lập ra các nguyên tắc và thực thi chúng. Trẻ cũng thường tìm đến bố để cảm thấy an toàn, cả về thể chất lẫn tinh thần bởi họ có thể thúc đẩy sự phát triển của những cảm xúc tích cực và nội lực của trẻ một cách rất tự nhiên và hiệu quả.
Các nhà nghiên cứu đã chỉ ra rằng, sự âu yếm, ân cần và hỗ trợ của người cha dành cho trẻ ảnh hưởng rất nhiều đến sự phát triển nhận thức và xã hội của chúng. Nó đồng thời cũng mang lại cảm giác hạnh phúc trọn vẹn và sự tự tin của bản thân đứa trẻ đó.
Hình mẫu người cha sẽ góp phần thiết lập chuẩn mực trong các mối quan hệ của con
Điều đáng chú ý hơn cả là người cha không chỉ ảnh hưởng đến việc trẻ định hình con người bên trong của chúng, mà còn tác động đến xu hướng lựa chọn và gây dựng các mối quan hệ với mọi người khi trẻ lớn lên. Cách người cha đối xử với con mình sẽ thiết lập các chuẩn mực mà trẻ tìm kiếm ở người khác hay trong các mối quan hệ gắn bó với trẻ sau này như bạn bè, người yêu, bạn đời… Trẻ sẽ lựa chọn dựa trên các tiêu chuẩn mà trẻ nhận thức được từ mối quan hệ với cha của mình. Những khuôn mẫu mà một người cha đặt ra trong mối quan hệ với con cái sẽ quyết định cách mà những đứa trẻ của họ thiết lập mối quan hệ với người khác.