I. Đặt vấn đề
1. Lý do chọn đề tài
1.1 Lý do lý luận
Trong chương trình giáo dục mầm non, hoạt động làm quen chữ cái cho trẻ 5- 6 tuổi có ý nghĩa to lớn trong quá trình giáo dục, góp phần phát triển toàn diện cho trẻ về mọi mặt như: Thể chất, nhận thức, ngôn ngữ và tình cảm xã hội, thẩm mỹ.
Ở trẻ mẫu giáo, hoạt động vui chơi đóng vai trò vô cùng quan trọng, nhưng khi bước vào lớp một, hoạt động học tập đóng vai trò chủ đạo, nên việc cho trẻ làm quen chữ cái tại trường mầm non không phải là việc đưa chương trình tiếng Việt lớp một vào giảng dạy, mà ở đây, trẻ 5 - 6 tuổi được sử dụng các yếu tố vui chơi và các nhiệm vụ học tập sáng tạo thông qua hoạt động học tập. Chính vì vậy, giáo viên cần linh hoạt, sáng tạo trong tiết dạy lấy trẻ làm trung tâm cho mọi hoạt động, khơi dậy niềm say mê, sự hứng thú của trẻ với môn học làm quen chữ cái, từ đó trẻ dễ dàng lĩnh hội kiến thức, làm tiền đề cho quá trình học tập của trẻ sau này.
Thông qua hoạt động làm quen chữ cái, trẻ được phát triển năng lực trí tuệ, khả năng quan sát, tư duy mạch lạc, mở rộng vốn hiểu biết, trẻ không chỉ học cách đọc chữ, nhận dạng mặt chữ và còn tìm hiểu cách viết, tô chữ, đây là một phương tiện đặc biệt quan trọng không thể thiếu được ở trường tiểu học.
Tuy nhiên, đây là hoạt động tương đối khó, đòi hỏi trẻ phải tập trung cao độ, đồng thời giáo viên không ngừng tìm tòi, sáng tạo, đổi mới phương pháp giúp trẻ hứng thú, tích cực khi tham gia hoạt động.
1.2 Lý do thực tiễn
Trong quá trình giảng dạy, tôi đã nhận thấy sự nôn nóng của nhiều phụ huynh, đa số mọi người đều hỏi có biện pháp nào giúp trẻ học nhanh thuộc chữ cái, không bị gò ép, giúp trẻ hứng thú học chữ. Bên cạnh đó cũng có những phụ huynh bất chấp nguyên tắc đòi hỏi sự phù hợp giữa nội dung, phương pháp dạy học với sự phát triển tâm sinh lý ở trẻ, ép trẻ học quá sớm vô tình chúng ta làm mất đi sự tập trung chú ý và hứng thú học tập của trẻ sau này, dễ tạo cho trẻ cảm giác chán nản, hay thậm chí là thấy sợ mỗi khi nhắc đến việc học. Mặc khác không ít những phụ huynh vì mải mê công việc lại phó mặc con mình cho trường mầm non dẫn đến việc không tạo ra được sự thống nhất trong công tác chăm sóc giáo dục trẻ, dẫn đến hiệu quả học chữ cái không cao và khi vào lớp 1.
Ngoài ra, quá trình tổ chức cho trẻ làm quen chữ cái một cách sáng tạo, hấp dẫn là hoạt động không phải là dễ dàng, một số giáo viên còn lúng túng, chưa thiết kế cho mình một tiết dạy thực sự sáng tạo, đang còn bắt chước nhau, khó khăn trong việc lựa chọn hình thức cho tiết dạy, việc sử dụng đồ dùng trực quan chưa hiệu quả, nội dung học còn nghèo nàn nên đôi khi tiết học trở nên khô khan, cúng nhắc, kết quả thu được còn chưa cao so với yêu cầu cô đặt ra.
2. Đối tượng nghiên cứu:
Một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng môn làm quen chữ cái cho trẻ 5 – 6 tuổi, lớp Lá 5, Trường mầm non
3. Phạm vi nghiên cứu:
Lớp Lá 5, Trường mầm non
- Thời gian: Từ học kì I năm học 2018-2019 đến tháng 4 học kì II năm học 2018-2019
Có thể nói, môn Làm quen chữ cái là tiền đề vững chắc giúp trẻ mẫu giáo lớn bước vào trường phổ thông với một tâm thế tự tin, vững vàng. Vậy làm thế nào để trẻ học tốt, thuộc nhanh 29 chữ cái? Nhận thức được tầm quan trọng cũng như những khó khăn trong quá trình tổ chức hoạt động, Tôi mạnh dạn nghiên cứu đề tài “ Một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng môn làm quen chữ cái cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi tại lớp Lá 5, Trường mầm non ” với mong muốn đưa những hình thức mới lạ, hấp dẫn tới trẻ, để tiếp thu chữ cái một cách dễ dàng đạt kết quả tốt.
II. Mục đích nghiên cứu:
Mục đích nghiên cứu của đề tài là đánh giá thực trạng trong công tác giảng dạy môn Làm quen chữ cái cho trẻ 5 - 6 tuổi tại lớp Lá 5 Trường mầm non đồng thời đề ra những biện pháp nhằm nâng cao chất lượng trong việc tổ chức cho trẻ làm quen chữ cái, giúp cho trẻ có một tâm thế sẵn sàng về mặt thể chất, trí tuệ, ngôn ngữ, tình cảm hay một số kĩ năng cần thiết cho trẻ.
Trẻ mạnh dạn, tự tin khi giao tiếp, tò mò, hứng thú, thích khám phá những điều mới lạ xung quanh, tích cực khi tham gia vào các hoạt động.
Trẻ nhận biết, phân biệt rõ ràng, chính xác 29 chữ cái thông qua trò chơi, bài hát, câu đố..biết cách cầm bút, ngồi đúng tư thế, tô chữ cái trùng khít, không lem ra ngoài.
Mở rộng vốn từ, phát triển khả năng diễn đạt rõ ràng, mạch lạc. Trẻ có kiến thức cơ bản, làm nền tảng vững chắc, tự tin khi bước vào lớp một.
Đồng thời, nâng cao nhận thức, giải quyết những băn khoăn của một số phụ huynh khi dạy con làm quen chữ cái.
Phần thứ 2: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. Cơ sở lý luận của vấn đề:
Vì lợi ích 10 năm trồng cây
Vì lợi ích trăm năm trồng người.
Học tập và làm theo lời dạy của bác, Đảng và nhà nước ta luôn quan tâm đến sự nghiệp giáo dục, đặc biệt là giáo dục mầm non, nền móng đầu tiên của sự nghiệp giáo dục. Để chuẩn bị cho trẻ mẫu giáo học tiếng mẹ đẻ ở lớp 1 thì việc cho trẻ làm quen dần với chữ cái là hết sức cần thiết. Nội dung này chỉ có trong chương trình chăm sóc và giáo dục trẻ 5- 6 tuổi. Tuy nhiên việc trẻ hứng thú, ham thích say mê với chữ cái như thế nào còn phụ thuộc vào hoàn cảnh sống, điều kiện gia đình, giáo dục của người lớn xung quanh. Vì vậy, vấn đề đặt ra là cần tổ chức tốt các hoạt động ở trường lớp mẫu giáo mà trong đó hoạt động làm quen với chữ cái cũng rất quan trọng, giúp trẻ ghi nhớ tốt các chữ cái, biết cách tô chữ cái theo đúng các nét, trùng khít nét chầm mờ, đây là nền tảng vững chắc cho trẻ khi vào lớp 1.
Như chúng ta đã biết, trẻ em trung tâm của mọi hoạt động. Muốn đạt được mục tiêu đó trước tiên phải chú ý đến đặc điểm tâm sinh lý của trẻ. Ở độ tuổi này, sự tập trung chú ý chưa bền vững, trẻ thích những cái đẹp mới lạ có hấp dẫn cao, nên việc gây hứng thú cho trẻ ở bộ môn này lại càng quan trọng hơn bởi tính chất cứng nhắc và khô khan có phần “kỷ luật”. Nếu như cô giáo cứ ép buộc trẻ ngồi học một cách tuân thủ như một học sinh tiểu học hoặc một tiết dạy không có sáng tạo, rập khuôn chưa có hình thức đổi mới còn theo phương pháp cũ dẫn đến trẻ uể oải trong tiết học phân tán tư tưởng, nhàm chán, tiếp thu bài hạn chế.
Hoạt động trẻ làm quen với chữ cái là một trong những nội dung quan trọng của trẻ mẫu giáo lớn. Đối với trẻ mẫu giáo lớn, làm quen với chữ cái giúp trẻ bước đầu nhận biết được các chữ cái và phát âm chuẩn các chữ cái trong các từ trọn vẹn, nhìn chữ cái đọc được âm tương ứng, ngoài ra trẻ còn đọc một số câu thơ, ca dao, đồng dao có chứa âm của chữ cái nhằm hoàn thiện bộ máy phát âm, khả năng ngôn ngữ mạch lạc, biểu cảm, nói đúng ngữ âm tiếng Việt. Bên cạnh đó, giúp trẻ biết cách cầm bút, ngồi đúng tư thế khi tô, viết. Hoạt động này giúp trẻ hình thành những cơ sở ban đầu của kỹ năng nói tiếng mẹ đẻ, giúp trẻ hình thành và phát triển năng lực, thái độ cần thiết, giúp trẻ học cách diễn đạt, suy nghĩ góp phần phát triển năng lực ngôn ngữ, chuẩn bị hành trang cho trẻ chuẩn bị vào lớp một.
II. Thực trạng vấn đề:
1. Thuận lợi
Trong quá trình công tác, được sự quan tâm, chỉ đạo của phòng giáo dục, ban giám hiệu nhà trường, giáo viên được tạo điều kiện tham gia học tập các chuyên đề do phòng giáo dục tổ chức, động viên chị em học tập, học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau, tổ chức thăm lớp, dự giờ các giáo viên trong trường, đúc kết kinh nghiệm, tham gia sinh hoạt chuyên môn cụm, bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên. Giáo viên đã biết tận dụng nguyên vật liệu có sẵn tại địa phương để làm đồ dùng phục vụ hoạt động học chữ cái phù hợp theo từng chủ đề, chủ điểm, ứng dụng công nghệ thông tin trong quá trình giảng dạy.
2. Khó khăn
Bên cạnh những thuận lợi, việc tổ chức cho trẻ làm quen chữ cái còn nhiều khó khăn, cụ thể như mới đầu năm, một số trẻ còn nhút nhát, chưa mạnh dạn, tự tin khi tham gia các hoạt động, một số cháu rất hiếu động, nghịch ngợm, khả năng tập trung chú ý chưa cao. Nhiều cháu còn nói ngọng nói lắp, nhận thức của trẻ chênh lệch nhau nên việc truyền thụ kiến thức gặp rất nhiều khó khăn. Mặc dù trường đã mua sắm tương đối đầy đủ về cơ sở vật chất cũng như đầu tư về chuyên môn nhưng cũng chưa thực sự đáp ứng đủ so với nhu cầu học tập của chuyên đề “Làm quen chữ cái”.
Ngoài ra, một số phụ huynh có tâm lý lo lắng, băn khoăn, không biết phải làm gì để chuẩn bị tốt cho con trong quá trình làm quen chữ cái, có những phụ huynh cho con đi học trước, bắt trẻ sớm phải chịu áp lực học tập vượt quá tâm sinh lý lứa tuổi. Theo đó, sẽ dẫn đến hai trường hợp: Hoặc trẻ học đuối sẽ mang tâm lý sợ học ngay từ buổi đầu, hoặc những trẻ nhanh nhẹn hơn biết đọc, biết viết sẽ trở nên chủ quan, lơ là học tập khi bước vào học chính thức.Với tâm lý lo lắng thái quá, muốn chuẩn bị kỹ càng cho con trước khi đi học nên một số người đã cho con đi học sớm. Và sau đó nhiều người khác cũng lo sợ con mình bị tụt hậu so với bạn bè, sợ con mình không theo kịp các bạn trong lớp.
Cũng có nhiều người lại quá chủ quan trong việc chuẩn bị hành trang cho con. Hay do ngôn ngữ của từng vùng miền, có một số phụ huynh nói ngọng chữ l, n gây khó khăn trong quá trình dạy trẻ phát âm.
Bên cạnh đó phải kể đến một số giáo viên còn chủ quan, chưa quan tâm đến quá trình tổ chức hoạt động làm quen chữ cái cho trẻ, chủ yếu dạy trẻ đọc chữ cái qua thẻ chữ in thường, viết thường, một số giáo viên vẫn coi mình là trung tâm của quá trình dạy học, trẻ chủ yếu là ghi nhớ, nhắc lại mẫu, phương pháp ghi nhớ vẫn mang tính đồng loạt, nhiều giáo viên vẫn chưa coi trọng biện pháp chơi, hay những cách tìm tòi khám phá bằng các giác quan. Nhiều giáo viên vẫn dựa vào tài liệu có sẵn, nhiều khi còn áp đặt vào hiểu biết của trẻ, tâm lý e ngại, chưa tâm huyết với nghề, lên tiết còn chưa linh hoạt, rập khuôn, không sáng tạo. Hình thức tổ chức nhiều khi còn đơn giản nghèo nàn, chưa phong phú, khiến trẻ nhàm chán, không hứng thú khi tham gia hoạt động.
Chính vì vậy, tôi đề ra nhiệm vụ đó là chuẩn bị cho về nội dung, phương pháp, môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm, giúp trẻ làm quen với chữ cái một cách nhẹ nhàng, hứng thú, trẻ vừa được tham gia chơi, vừa được học chữ cái góp phần giúp trẻ phát triển một cách toàn diện về các mặt như thể chất, trí tuệ, ngôn ngữ, những phẩm chất đạo đức hay một số kĩ năng cần thiết của hoạt
động học tập.
Trước tình hình thực tế đó, tôi đã nghiên cứu, tìm hiểu đề ra những giải pháp cụ thể, nhằm giải quyết những khó khăn trong công tác giảng dạy của giáo viên, nâng cao nhận thức về công tác giáo dục trẻ cho phụ huynh, tạo tâm lý sẵn sàng cho trẻ, kích thích sự thích thú, mong muốn được học chữ cái, chơi những trò chơi với chữ cái cùng cô và các bạn.
+ Dưới đây là bảng khảo sát chất lượng trước lúc thực hiện các biện pháp mới.
- Lớp Lá 5, đầu năm học 2018- 2019, số trẻ : 35 cháu.
| STT |
NỘI DUNG |
Kết quả |
| Số lượng |
Tỉ lệ |
| 1 |
Trẻ nhận biết, phân biệt được chữ cái đã học |
20/35 cháu |
57% |
| 2 |
Trẻ sao chép lại được chữ cái đã học |
17/35 cháu |
49% |
| 3 |
Trẻ phát âm chuẩn, chính xác |
25/35 cháu |
71% |
| 4 |
Trẻ biết cách tô, tô trùng khít nét chấm mờ |
15/35 cháu |
43% |
| 5 |
Trẻ biết cầm bút, ngồi đúng tư thế |
23/35 cháu |
66% |
Từ kết quả như trên, tôi mong muốn tìm thêm nhiều biện pháp để giúp cho trẻ làm quen chữ cái đạt hiệu quả cao hơn. Dựa vào vốn kiến thức đã học, qua tìm hiểu thêm một số tài liệu và đư ợc bồi dưỡng chuyên môn, tôi đã tìm ra một số biện pháp sau:
III. Các giải pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề:
Giải pháp 1: Xây dựng kế hoạch tổ chức hoạt động làm quen chữ cái cho trẻ.
Biện pháp:
- Tìm hiểu đặc điểm tâm sinh lý trẻ tại lớp mình nghiên cứu về khả năng chú ý, ghi nhớ, ngôn ngữ, tư duy, tưởng tượng của trẻ, nhận biết được khả năng, những hạn chế, ưu khuyết điểm của từng trẻ để có những biện pháp giáo dục phù hợp.
- Tìm hiểu sách báo, chương trình giáo dục mầm non, bộ chuẩn trẻ 5 tuổi, chuyên đề xây dựng môi trường tăng cường tiếng Việt cho trẻ.
- Xây dựng, lựa chọn hình thức, phương pháp phù hợp, hấp dẫn, mới lạ, tạo sự hứng thú cho trẻ.
Giải pháp 2: Hướng dẫn giúp trẻ thuộc 29 chữ cái, nhận biết, phân biệt chính xác 29 chữ cái thông qua trò chơi, bài tập..
Biện pháp 1: Luyện cho trẻ phát âm chuẩn, chính xác, rõ ràng:
Muốn trẻ học tốt được chữ cái thì cô giáo phải là người phát âm chuẩn, to, rõ ràng để phát âm mẫu cho trẻ nghe. Bởi lúc này bộ máy phát âm của trẻ đang dần hoàn thiện, trẻ dễ dàng học người lớn theo kiểu bắt chước. Trong khi dạy, tạo tình huống hấp dẫn để xuất hiện chữ cái như chơi các trò chơi, tặng món quà kỳ diệu, tạo sự tập trung chú ý vào chữ cái, sau đó tôi phát âm trước cho trẻ nghe 2 -3 lần, phân tích cách phát âm, cho trẻ đọc đồng thanh dưới hình thức tập thể, cá nhân, tổ, sau đó cho từng cá nhân trẻ đọc. Để dễ theo dõi cách phát âm và kịp thời sửa ngay cho trẻ, tôi đứng đối diện với trẻ. Nếu trẻ phát âm chưa đúng, tôi yêu cầu trẻ nhìn khuông miệng và nghe tôi phát âm sau đó phát âm lại nhiều lần. Chẳng hạn chữ N- L, trẻ rất khó nhận biết hay lẫn lộn nên phát âm thường sai nên tôi hướng dẫn kỹ cách phát âm
+ L: Đọc cong lưỡi, đầu lưỡi uốn vào trong và đưa sát vào lợi
+ N: Đọc thẳng lưỡi, lưỡi sát với hàm dưới
Bên cạnh những trẻ phát âm sai, còn có một số trẻ phát âm còn nhỏ chưa rõ ràng. Tôi đã giúp trẻ phát âm to rõ ràng bằng cách cho những trẻ phát âm tốt phát âm mẫu cho trẻ nghe, luôn luôn động viên, khuyến khích những trẻ tiến bộ. Lúc này với tâm lý mình cũng phải bằng bạn nên trẻ đã cố gắng phát âm to, rõ ràng giống như bạn. Đồng thời, thường xuyên động viên trẻ tham gia vào các hoạt động, khuyến khích trẻ diễn đạt những suy nghĩ, mong muốn của bản thân, chủ động tham gia giao tiếp với bạn bè, cô giáo giúp trẻ mạnh dạn, tự tin hơn.
Với cách làm như vậy, trẻ lớp tôi đã có những tiến bộ rõ rệt, thay vì phát âm nhỏ chưa rõ ràng, chính xác thì đa số trẻ đã phát âm to hơn, chuẩn hơn so với trước đây.
Biện pháp 2: Vận dụng sưu tầm, sáng tạo các trò chơi:
Như chúng ta đã biết, đặc điểm tâm sinh lí ở trẻ mầm non là “Học mà chơi, chơi mà học”. Vì vậy các hoạt động khác nói chung, hoạt động làm quen với chữ cái nói riêng, trò chơi luôn được đưa vào để giúp trẻ củng cố sâu hơn kiến thức. Nếu trò chơi không mới lạ, không hấp dẫn dễ gây cho trẻ cảm giác nhàm chán. Vì vậy tôi đã không ngừng đổi mới sáng tạo, đưa các trò chơi hấp dẫn vào tiết học.
Ở lứa tuổi mầm non, tư duy của trẻ phát triển rất nhanh. Trẻ nhanh nhớ cũng nhanh quên. Có thể trẻ đã nhận biết phát âm được chữ cái khi cô đưa ra nhưng khi cho trẻ chơi trò chơi vẫn còn một số trẻ chưa nhớ kỹ được đặc điểm hình dạng của chữ cái. Do đó tôi đã đưa vào một số trò chơi giúp trẻ nhớ được đặc điểm của chữ cái như ong tìm chữ, về đúng nhà, tìm gạch chân chữ cái, tạo dáng chữ cái, trò chơi xếp chữ cái bằng hột hạt, trò chơi nặn chữ cái, chữ cái nào biến mất...
Trò chơi 1: Tạo dáng chữ cái.
+ Cách chơi: Các thành viên trong đội chơi sẽ thảo luận, bàn bạc để sắp xếp các chỗ đứng sao cho tạo thành chữ cái theo yêu cầu. Đội gia đình đông con sẽ đứng xếp thành hình chữ ê. Đội gia đình ít con đứng xếp thành hình chữ e. Trong thời gian một bản nhạc đội nào đứng xếp nhanh đúng và đẹp sẽ là đội chiến thắng
Với trò chơi này không chỉ giúp trẻ có biểu tượng về chữ e, ê mà còn giúp trẻ có sự đoàn kết, biết phân công sắp xếp, bàn bạc theo nhóm.
Trò chơi 2 : Vận chuyển hàng tết: Chơi ở chủ điểm “ Tết và mùa xuân ”
Mục đích: Nhận biết, phân biệt được chính xác món quà có chứa chữ cái h, k theo yêu cầu của cô.
Chuẩn bị: Những món quà tết có dán từ kèm theo như bánh trưng, kẹo, dưa hấu, kể cả những gói hàng không chứa chữ cái h - k để trẻ có sự so sánh và tìm đúng.
Cách chơi: Chia làm 2 đội thi vận chuyển hàng tết, đội nào vận chuyển được nhiều hàng có từ chứa chữ cái h - k theo yêu cầu sẽ thắng cuộc.
Trong quá trình tổ chức cho trẻ tham gia hoạt động, đồ dùng trực quan là một yếu tố không thiếu được trong việc dạy trẻ, vì trẻ chỉ lĩnh hội kiến thức tốt khi được trực tiếp tri giác các đối tượng. Đồ dùng trực quan nếu càng đẹp, càng hấp dẫn thì càng thu hút được trẻ hơn. Nắm bắt được điều này khi cho trẻ làm quen chữ cái. tôi tận dụng những nguyên vật liệu, phế liệu sẵn có tại địa phương làm đồ dùng dạy học, các đồ dùng đồ chơi có thể viết chữ, gắn chữ để kích thích sự chú ý của trẻ khi thao tác với đồ dùng, thường xuyên sưu tầm hình ảnh đẹp, phù hợp có tính thẩm mỹ, đảm bảo an toàn cho trẻ.
* Biện pháp 3: Ứng dụng công nghệ thông tin vào trong tiết học
Nhận thấy được sự cần thiết và ích lợi của việc ứng dụng công nghệ thông tin, tôi đã không ngừng học hỏi bạn bè, đồng nghiệp, qua Internet…để đưa công nghệ thông tin vào trong giảng dạy. Đặc biệt tôi thấy hoạt động làm quen chữ cái trước kia cần phải mất nhiều thời gian, công sức để làm đồ dùng như vẽ tranh, cắt dán chữ phía dưới tranh, bảng gài chữ, thẻ chữ to, nam châm, bảng… dễ gây cho giáo viên lúng túng trong việc sử dụng đồ dùng. Nhờ khi ứng dụng công nghệ thông tin vào tiết chữ cái thì không chỉ giúp trẻ tiếp cận với tin học mà còn giúp tôi tiết kiệm được thời gian và kinh phí cho việc làm đồ dùng đồ chơi, hiệu quả và chất lượng giáo dục vẫn được đảm bảo, mang lại cho trẻ hứng thú và kích thích thích trẻ tham gia vào hoạt động. Bởi trên máy có các hình ảnh xuất hiện và mất đi kèm theo các hiệu ứng, âm thanh mới lạ, hấp dẫn theo ý muốn của cô giáo. Và trẻ sẽ tập trung chú ý trước những điều mới lạ, tiết học cang đạt hiệu quả cao hơn.
Ví dụ: Chủ đề tết và mùa xuân, hoạt động làm quen chữ b, d, đ. tôi tổ chức cho trẻ chơi đi chợ tết. Tôi chuẩn bị hình ảnh các loại trái cây, hoa, món ăn, bánh kẹo.... tôi yêu cầu trẻ đi chợ bằng cách click chuột vào các món hàng theo yêu cầu như tổ 1 mua món hàng có chứa chữ cái b( bánh chưng, bánh bò, quả bưởi..) tổ 2 mua những món hàng có chứa chữ d như quả dưa, quả dừa.. tổ 3 mua quả chứa chữ đ như đu đủ, hoa đào,... khi mua hàng xong, trẻ phải nói được mình muốn mua món hàng gì, có chứa chữ cái nào. Sau đó cô cùng các bạn kiểm tra lại kết quả. Trong quá trình chơi, nếu trẻ chọn đúng sẽ có âm thanh kèm theo hoặc lời khen trẻ đã thực hiện đúng.
Ngoài ra, sau khi tổ chức cho trẻ tập tô chữ cái, tôi dùng máy ảnh chụp lại hình ảnh các trang vở mà trẻ chuẩn bị tô, sau đó đưa lên màn hình để trẻ dễ quan sát. Khi tô mẫu, tôi làm hiệu ứng với cây bút chì thông minh, điều khiển chuột để cây bút tự tô trên màn hình theo đúng trình tự tô chữ. Như vậy, trẻ vừa hứng thú, thu hút sự chú ý của trẻ vào hoạt động.
* Biện pháp 4 : Thông qua xây dựng môi trường hoạt động góc
Môi trường cho trẻ hoạt động đóng vai trò vô cùng quan trọng, giúp trẻ thường xuyên được tương tác, tiếp xúc với chữ cái. Chính vì vậy, tôi không ngừng nghiên cứu xây dựng môi trường hoạt động tại các góc trong và ngoài lớp phong phú, đa dạng, lôi cuốn sự tò mò của trẻ.
+ Tạo môi trường chữ cái trong lớp học:
Để lôi cuốn được sự thích thú, khơi gợi trí tưởng tượng, sáng tạo. Tôi trang trí các mảng tường trong lớp như mảng chủ đề, các góc hoạt động được trang trí với màu sắc hài hòa, tên gọi ngộ nghĩnh, cỡ chữ phù hợp, được treo cao vừa tầm mắt của trẻ, cỡ chữ in thường. Ở mỗi thứ đồ dùng trong lớp đều được dán nhãn tên để giúp trẻ hình thành mối quan hệ giữa lời nói và chữ viết.
Ví dụ chữ â trong từ cái ấm, ă trong từ khăn mặt. Những đồ dùng học tập của trẻ tôi cũng dán từ chỉ tên: Bút chì, kéo, hồ dán,… hay một giá đựng vở của trẻ cũng được chia làm nhiều ngăn có dán từ vào mỗi ngăn như vở toán, vở vẽ, vở tập tô,…Trẻ sẽ hàng ngày lấy sách vở đồ dùng của mình mà làm quen với các chữ cái dán trên đó. Lâu dần thành quen, trẻ còn có thể bập bẹ đánh vần trên những từ đó. Điều này không những giúp trẻ học chữ cái thông qua từ mà cũng rèn ở trẻ tính ngăn nắp, gọn gàng khi cất đồ dùng của mình đúng nơi quy định .
Hay tại góc bán hàng, tôi ghi tên các nhóm thực phẩm lên giá bán hàng. Khi trẻ chơi, yêu cầu trẻ đọc và tìm đúng chữ cái đã học có trong từ, nếu trả lời đúng mới được mua hàng.
Ngoài ra, tôi còn thu hút sự chú ý của trẻ ở các góc xây dựng, tạo hình, thư viện nhằm phát huy tính tích cực của trẻ ví dụ như tổ chức cho trẻ làm abum các con vật, yêu cầu tìm chữ cái có trong họa báo cắt và dán thành tên các con vật theo mẫu cho trước. Bên cạnh đó, mỗi lần thay đổi chủ đề, đồ dùng đồ chơi, tôi đều giới thiệu cho trẻ, cho trẻ quan sát, phát âm, từ đó tìm ra chữ cái đã học trong từ mới đó.
Ở góc chữ cái tôi chuẩn bị các đồ dùng, nguyên phế liệu như bút sáp, màu nước, len, giấy màu vụn…để trẻ vẽ hoặc dán chữ từ những mảnh giấy vụn, không những cho trẻ viết và tô màu chữ bằng bút sáp, tôi đã cho trẻ sử dụng màu nước. Khi trẻ viết xong tôi đến hỏi trẻ vừa viết được chữ gì? Như vậy trẻ vừa nhớ lại được mặt chữ vừa luyện được cả cách phát âm. Một số giáo viên cho rằng trẻ sử dụng màu nước hay đất nặn… sẽ rất bẩn, rửa tay lại lâu sạch mất thời gian nhưng tôi nghĩ dù có hơi nhoe nhoét hay rửa tay lâu sạch hơn bình thường nhưng trẻ thích thú tham gia, không gò ép trẻ, kết quả trẻ thu được lại rất cao.
Bên cạnh đó tôi còn hướng trẻ vào chữ cái đang học bằng cách cho trẻ tự tìm các chữ cái rời xếp thành tên của mình sao cho tên của trẻ đó phải có chữ cái đang học. Ví dụ: Trẻ đang học chữ i, t ,c thì trẻ nào thấy tên của mình có một trong 3 chữ cái đó thì lên gắn vào
Ngoài ra tôi còn cho trẻ cắt chữ cái to từ sách báo, lịch cũ. Trẻ được sử dụng kéo cắt lượn theo đường viền của chữ và được phát âm nói về đặc điểm của chữ cái mình vừa cắt được. Từ đó giúp trẻ củng cố thêm vốn chữ cái của mình.
Dù bằng hình thức này hay hình thức khác với việc chuẩn bị nhiều đồ dùng, nguyên phế liệu khác nhau cùng với sự hướng dẫn gợi mở của cô giáo tôi thấy trẻ rất hứng thú tham gia học chữ cái, phát âm rõ ràng và nhớ được chữ cái lâu hơn.
Ở góc văn học trẻ sẽ được giở những cuốn sách, tranh truyện, bước đầu trẻ biết cách đọc từ trên xuống dưới, từ trái qua phải mặc dù trẻ chưa hiểu gì về các từ trong sách. Khi đọc trẻ được chỉ lần lượt vào từng từ như vậy trẻ sẽ nhận ra những chữ cái mà mình đã học.
Đặc biệt là góc học tập ở lớp tôi có rất nhiều góc mở cho trẻ được hoạt động với chữ cái như góc: “ Bé tìm chữ … ”(Chữ theo giai đoạn trẻ đang học, theo chủ điểm). Trên mảng tường đó tôi cho trẻ vẽ, tô rất nhiều hình ảnh vào 1/2 tờ giấy A4 có dán từ chỉ tên ở dưới, ép plátic, dập lỗ treo vào các móc nhỏ gắn lên tường, để có thể lấy ra, lấy vào theo chủ điểm, hay khi thay đổi chữ khác.
Bên cạnh đó, trẻ có thể chơi lắp ghép những mảnh ghép có gắn chữ cái thành một bức tranh hoàn chỉnh, tự làm tranh sách bằng cách sưu tầm những chữ cái trong lịch, sách báo cũ...
+ Tạo môi trường ngoài lớp học:
Tại các góc thiên nhiên, góc tuyên truyền, khu vực để đồ cá nhân cho trẻ, giáo viên nên trang trí hình ảnh sinh động kèm theo chữ cái giúp củng cố, ôn luyện chữ cái cho trẻ.
Ví dụ: Ở góc thiên nhiên, có rất nhiều loài cây, hoa khác nhau, cô gắn tên của các loại cây, hoa ở vị trí thuận lợi để trẻ dễ dàng quan sát. Thông qua hoạt động ngoài trời, cô có thể cho trẻ tìm những chữ cái đã học trong các cụm từ đó, vừa củng cố lại kiến thức mà trẻ lại hứng thú tham gia hoạt động.
Tại sân trường, chúng ta có thể dùng sơn vẽ những hình ảnh đáng yêu có gắn chữ cái, trẻ có thể cùng bạn đọc và chơi sáng tạo với các chữ cái mọi lúc mọi nơi mà không cảm thấy gò bó, ép buộc.
Biện pháp 5: Tích hợp môn làm quen chữ cái vào các môn học khác.
Trong các hoạt động, giáo viên cần tích hợp khéo léo, nhẹ nhàng môn làm quen chữ cái cho trẻ nhằm giúp trẻ có điều kiện ôn luyện mà không cảm thấy nhàm chán.
Ví dụ: Trong giờ giáo dục thể chất, hướng dẫn trẻ ném xa bằng một tay, cô có thể tổ chức cho trẻ thi đua giữa hai đội, đội một chọn túi cát có gắn chữ e, đội hai chọn túi cát có gắn chữ ê, hay trong quá trình chơi, cô lồng ghép các bài đồng dao như rềnh rềnh ràng ràng, nu na nu nống để rèn khả năng phát âm cho trẻ.
Giải pháp 2: Hướng dẫn trẻ tô không lem ra ngoài, trùng khít nét chấm mờ. Chuẩn bị một số kĩ năng cần thiết cho trẻ như tư thế ngồi, cách cầm bút, lật và xem sách. Rèn cho trẻ một số tố chất như tính cẩn thận, kiên trì trong khi hoạt động.
Biện pháp: Rèn trẻ cách tô chữ và ngồi đúng tư thế:
Trong hoạt động giáo dục chữ cái, kỹ năng tô cho trẻ đóng vai trò vô cùng quan trọng. Để trẻ thực hiện tô viết đúng, đẹp trước hết là ngồi phải đúng tư thế, đặt vở ngay ngắn trước khi tô, khi tô không xoay vở. Vì vậy, trước khi tô tôi thường xuyên nhắc trẻ ngồi thẳng lưng đầu hơi cúi, tay trái giữ sách, tay phải cầm bút.
Vào đầu năm học, tôi thấy đến đa số trẻ của lớp đều cầm bút bằng 4 đầu ngón tay và cầm sát xuống đầu bút chì để viết. Trong khi tô chữ còn chưa trùng khít nét chấm mờ, tô lem nhiều ra ngoài. Để giúp trẻ tô được chữ đẹp và có tư thế ngồi đúng tôi đã trao đổi bàn bạc với các chị em trong lớp để cùng có biện pháp, phối hợp sao cho đạt hiệu quả cao.
Để khắc phục được tình trạng này không phải ngày một ngày hai là làm được, đòi hỏi bản thân giáo viên phải kiên trì. Đối với những trẻ cầm bút chưa đúng thì tôi trực tiếp cầm tay cháu hướng dẫn trẻ viết sau đó để tự trẻ viết nhưng phải đứng gần trẻ để quan sát, hướng dẫn. Để sửa thói quen đó tôi cố gắng quan tâm đến trẻ nhiều hơn và động viên trẻ nhiều hơn để trẻ cố gắng, trong những hoạt động học, hoạt động góc, tôi thường xuyên chú ý đến những trẻ hay bị sai trong cách cầm bút, tư thế ngồi để kịp thời nhắc nhở trẻ.
Bên cạnh đó cũng có nhiều trẻ chưa tô trùng khít lên các chấm mờ hoặc cách tô chưa đúng thường xuyên bị lem ra ngoài. Để có thể quan sát và bao quát, sửa sai cho trẻ kịp thời thì trong khi trẻ thực hiện tô, chúng tôi đã phân công nhau mỗi người đứng quan sát và hướng dẫn một nhóm trẻ. Đặc biệt tôi sắp xếp cho trẻ yếu ngồi gần trẻ giỏi để học hỏi nhau. Khi quan sát trẻ tô tôi phát hiện ra có trẻ thì tô ngược, có trẻ thì tô rất nhanh, rất ẩu, chưa trùng khít lên các nét chấm mờ, có trẻ lại tô đi tô lại một chữ rất nhiều lần có khi tô một chữ thì trẻ phải nhấc bút lên tới 4-5 lần. Cũng như cách sửa cầm bút cho trẻ tôi cũng vừa cầm tay trẻ vừa hướng dẫn cách tô.
Với sự kiên trì cố gắng của cả cô và trẻ cuối cùng đa số trẻ lớp tôi đã ngồi đúng tư thế khi tô, tô chữ đẹp hơn, biết cách cầm bút…và thích các giờ học tập tô hơn.
Giải pháp 3: Cung cấp những hiểu biết cơ bản cho phụ huynh trong quá trình chăm sóc, giáo dục trẻ, đưa ra những biện pháp kết hợp giữa nhà trường và gia đình nhằm đạt hiệu quả cao trong quá trình dạy trẻ làm quen chữ cái.
Biện pháp: Tuyên truyền, phối kết hợp với phụ huynh
Trong quá trình chăm sóc, giáo dục trẻ, bên cạnh sự cố gắng, hết lòng vì học sinh của cô giáo đòi hỏi có sự kết hợp giữa cô giáo và các bậc phụ huynh. Thấy được điều đó tôi đã giành thời gian trao đổi về tình hình của trẻ thông qua giờ đón và trả trẻ hoặc các buổi họp phụ huynh về chương trình hoạt động trên lớp cũng như sự phát triển của trẻ để kết hợp với phụ huynh ôn luyện ở nhà, trao đổi một số nhược điểm của trẻ như: Cách phát âm, nhận dạng mặt chữ, cách cầm bút tô chữ, tư thế ngồi. Ngoài ra giới thiệu các loại sách vở mà trẻ được học tại lớp để phụ huynh tham khảo.
Bên cạnh việc tuyên truyền, giải thích với phụ huynh những quan niệm chưa đúng đắn trong việc dạy chữ cho trẻ, tránh tình trạng phụ huynh bắt con phải viết, ghép vần khi còn đang độ tuổi mầm non, làm ảnh hưởng đến sự phát triển tâm sinh lý của trẻ, tôi còn vận động phụ huynh ủng hộ các nguyên phế liệu, sách báo, tranh ảnh cho các cháu hoạt động, làm đồ dùng đồ chơi. Chẳng hạn khi học đến chữ cái nào thì có thể trong hoạt động góc hoặc trò chơi trong hoạt động học tôi cho trẻ cắt chữ cái đang học từ sách báo, lịch cũ, hoặc đến chủ đề phương tiện và luật lệ giao thông, tôi cho trẻ làm những chiếc thuyền từ giấy xốp và để phân biệt những chiếc thuyền do tự tay trẻ làm ra, tôi đã gợi ý trẻ làm ký hiệu cho chiếc thuyền bằng những chữ cái khác nhau. Qua những hoạt động đó tôi thấy trẻ rất thích thú vui sướng vì tự mình đã tạo ra được sản phẩm, giúp trẻ củng cố lại chữ cái đã học.
Để việc phối kết hợp giữa giáo viên và phụ huynh đạt hiệu quả cao tôi đã dán kế hoạch hoạt động từng tuần ngoài cửa lớp để phụ huynh tiện theo dõi chương trình chăm sóc, giáo dục trẻ. Như vậy khi phụ huynh đến lớp thấy chương trình học của trẻ đang dạy chữ cái nào thì về nhà phụ huynh sẽ củng cố lại chữ cái đã học ở lớp cho trẻ. Bằng hình thức đó đa số trẻ lớp tôi đã nhận biết và phát âm được các chữ cái mà tôi đã dạy theo chương trình.
IV. Tính mới của giải pháp:
Nếu như trước đây, khi chưa áp dụng những giải pháp mới, chất lượng của hoạt động làm quen chữ cái chưa đạt kết quả cao, trẻ còn tình trạng uể oải, học không tập trung, nói chuyện riêng nhiều trong giờ học, giáo viên mất nhiều thời gian, công sức trong việc truyền thụ kiến thức cho trẻ.
Từ kết quả của cách làm trước đây, sau khi tìm tòi qua sách báo, internet, chuyên đề giáo dục lấy trẻ làm trung tâm, xây dựng môi trường chữ viết cho trẻ mầm non, bản thân tôi đã áp dụng các phương pháp nhằm nâng cao chất lượng cho trẻ làm quen chữ cái và đã có những kết quả rõ rệt.
Đối với trẻ mầm non, chơi là hoạt động chủ đạo, việc tổ chức cho trẻ học chữ cái thông qua các trò chơi khiến cho tiết học trở nên sinh động hấp dẫn hơn, trẻ hứng thú tham gia vào các trò chơi có nhiệm vụ giáo dục một cách tự nguyện, hào hứng.
Trong quá trình nghiên cứu đề tài, đồng thời đúc rút kinh nghiệm từ kết quả hoạt động của những năm trước đây, để khắc phục những khó khăn còn tồn tại thì việc chuẩn bị môi trường hoạt động trong lớp và ngoài trời cho trẻ phải được thiết kế đa dạng, phong phú, phát huy tính sáng tạo của trẻ, gắn với nội dung và chủ đề học. Chính vì vậy, việc xây dựng môi trường chữ cái cho trẻ hoạt động được đặc biệt chú trọng. Trẻ có thể học chữ cái mọi lúc mọi nơi như sân trường, hàng cây, mảng tường, trong hoạt động góc… các hoạt động giáo dục trẻ đều được tích hợp môn làm quen chữ cái một cách nhẹ nhàng.
Thông qua các hoạt động, trẻ được tự do trải nghiệm, sáng tạo, trẻ học thông qua chơi, chơi mà học. Chính vì vậy, việc học trở nên nhẹ nhàng, không gò bó, áp lực, giáo viên chỉ là người gợi ý, hướng dẫn, động viên khích lệ trẻ kịp thời. Thông qua việc tổ chức giờ học chữ cái, trẻ có cơ hội được giao tiếp, học hỏi từ bạn bè, trao đổi, vận dụng những kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo để tham gia hoạt động cùng cô và các bạn. Khi xây dựng môi trường, giaó viên tận dụng những nguyên vật liệu có sẵn tại địa phương như nắp chai, hột hạt..., kết hợp với sự giúp đỡ của phụ huynh trong quá trình chuẩn bị, làm đồ dùng dạy học, giảm bớt áp lực của giáo viên trong quá trình dạy trẻ.
Bên cạnh đó, việc chuẩn bị đồ dùng học liệu cho trẻ mang tính chất mở, trẻ có thể sáng tạo theo nhiều cách, sử dụng nhiều lần với những mục đích học khác nhau, tổ chức dưới hình thức thi đua khiến trẻ rất hứng thú, ngoài ra, việc tổ chức cho trẻ làm quen chữ cái không chỉ tiến hành đơn lẻ mà được tích hợp nhẹ nhàng trong các môn học, tạo môi trường gần gũi, thân thiện với trẻ. Đặc biệt, sau mỗi hoạt động, giáo viên ghi chép, đánh giá lại kết quả đạt được để, rút kinh nghiệm, kịp thời điều chỉnh kế hoạch cho phù hợp.
V. Hiệu quả sáng kiến kinh nghiệm:
Trong quá trình giảng dạy, tôi đã áp dụng sáng kiến của mình tại lớp Lá 5, trường mầm non Krông Ana, Thị trấn Buôn trấp, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk Lăk năm học 2018- 2019.
Đối với trẻ, hoạt động làm quen chữ cái đã thực sự đem lại niềm vui và hứng thú vô tận cho trẻ. Trẻ học sôi nổi hơn, khắc phục được tình trạng một số trẻ còn thụ động, ít tham gia hoạt động cùng cô và các bạn, hứng thú tập viết chữ cái. Phần lớn trẻ đã nhận biết, phát âm đúng các chữ cái, không nói ngọng, nói lắp. Đặc biệt, trẻ đã biết cầm bút, vở, ngồi đúng tư thế. Với việc áp dụng những hình thức dạy trẻ làm quen chữ cái, trẻ lớp tôi học tập rất nhanh, nhớ lâu những chữ cái đã được học. Giờ học diễn ra vui vẻ, nhẹ nhàng, trẻ tư duy nhanh nhẹn, linh hoạt, ngôn ngữ của trẻ phát triển tiến bộ, những câu trả lời của trẻ rõ ràng, mạch lạc, điều này cũng góp phần cho những môn học khác đạt kết quả tốt.
| STT |
NỘI DUNG |
Kết quả đầu năm |
Kết quả cuối năm |
Số lượng
( tỷ lệ) |
Số lượng
( tỷ lệ) |
| 1 |
Trẻ nhận biết, phân biệt được chữ cái đã học |
20/35 cháu
57% |
35/35 cháu
100% |
| 2 |
Trẻ sao chép lại được chữ cái đã học |
17/35 cháu
49% |
32/35 cháu
91% |
| 3 |
Trẻ phát âm chuẩn, chính xác |
25/35 cháu
71% |
30/35 cháu
86% |
| 4 |
Trẻ biết cách tô, tô trùng khít nét chấm mờ |
15/35 cháu
43% |
30/35 cháu
86% |
| 5 |
Trẻ biết cầm bút, ngồi đúng tư thế |
23/35 cháu
66% |
35/35 cháu
100% |
Phần thứ 3: Kết luận, kiến nghị
I. Kết luận:
Hoạt động cho trẻ làm quen chữ cái là hoạt động quan trọng không thể thiếu và không thể bỏ qua trong quá trình tổ chức hoạt động giáo dục tại trường mầm non cho trẻ 5 -6 tuổi. Chính vì vậy, để góp phần nâng cao chất lượng trong quá trình tổ chức hoạt động làm quen chữ cái cho trẻ đòi hỏi người giáo viên không ngừng học tập, trau dồi kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm. Với những giải pháp, biện pháp đã nêu trên, tôi tin tưởng rằng giáo viên mầm non sẽ dễ dàng áp dụng vào thực tế, khơi gợi niềm say mê, sáng tạo của giáo viên, giúp trẻ hứng thú tham gia vào giờ học.
Trong quá trình áp dụng những biện pháp trên, tôi nhận thấy muốn đạt kết quả tốt thì cần những điều kiện sau:
- Giáo viên phải có năng lực, trình độ chuyên môn vững vàng để hướng dẫn trẻ, nắm chắc các nội dung cho trẻ làm quen chữ cái.
- Giáo viên xây dựng kế hoạch cụ thể phù hợp với tình hình thực tế của lớp, nắm được đặc điểm tâm sinh lý của trẻ.
- Thường xuyên kiểm tra, theo dõi, để có biện pháp bồi dưỡng cá nhân cho từng trẻ, đặc biệt là những trẻ yếu kém..
- Sử dụng đồ dùng trực quan có hiệu quả.
- Xây dựng môi trường chữ viết đẹp, hấp dẫn, phù hợp với trẻ.
- Sưu tầm các trò chơi hay, mới lạ, hấp dẫn trẻ .
- Rèn trẻ mọi lúc, mọi nơi.
- Làm tốt công tác tuyên truyền tới phụ huynh.
- Đặc biệt, luôn yêu nghề, mến trẻ, có tâm huyết với nghề.
II. Kiến nghị
Để hoạt động của trẻ nói chung và hoạt động cho trẻ làm quen chữ cái nói riêng đạt kết quả cao, tôi xin đưa ra một số kiến nghị như sau:
- Thường xuyên tổ chức các buổi tập huấn, chuyên đề bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên.
- Tăng cường cho giáo viên dự giờ, học hỏi kinh nghiệm của các trường bạn.
- Đầu tư thêm cơ sở vật chất, đồ dùng đồ chơi phục vụ cho việc thực hiện chương trình giáo dục được thuận lợi và hấp dẫn.
Trên đây là một số kinh nghiệm nhỏ của tôi trong năm học vừa qua. Kinh nghiệm đã được phổ biến cho các bạn đồng nghiệp trong trường cùng tham khảo, chắc chắn còn rất nhiều thiếu sót, rất mong sự góp ý của cấp trên cũng như của các bạn đồng nghiệp để tôi có nhiều kinh nghiệm hơn trong việc dạy trẻ làm quen chữ viết.
Xin chân thành cảm ơn!.