Có thể nói nếu não bộ trẻ là căn nhà thì chất béo chính là những viên gạch nền tảng mà nếu thiếu, não bộ trẻ không thể phát triển hoàn thiện.
Gần đây, các bác sỹ và chuyên gia dinh dưỡng đều nhấn mạnh tầm quan trọng của chất béo đối với não bộ trẻ nhỏ trong giai đoạn 03 năm đầu đời. Có thể nói nếu não bộ trẻ là căn nhà thì chất béo chính là những viên gạch nền tảng mà nếu thiếu, não bộ trẻ không thể phát triển hoàn thiện.
Mối liên hệ giữa não bộ và chất béo trong 03 năm đầu đời
03 năm đầu đời là thời gian não bộ phát triển rất nhanh với sự gia tăng trọng lượng đáng kể, cụ thể trọng lượng não ở trẻ sơ sinh nặng khoảng 400g, đến 1 tuổi nặng 900-1000g, đến 8 tuổi não nặng 1200-1300g, khi trưởng thành là 1400g. Có thể thấy 03 năm đầu đời là giai đoạn não trẻ hoàn thiện 80% cấu trúc chức năng so với người trưởng thành.
Trong lượng não tăng là kết quả của quá trình myelin hóa. Myelin hóa là quá trình chất béo bao bọc dần xung quanh dây thần kinh. Quá trình này đóng vai trò chủ chốt trong việc phát triển và hoàn thiện hệ thần kinh vì các tế bào thần kinh sẽ không hoạt động nếu không được myelin hóa hoàn toàn. Trong suốt quá trình này, chất béo đóng vai trò chính trong việc myelin hóa tổ chức thần kinh. Do đó, việc cung cấp đủ chất béo để não phát triển là vô cùng quan trọng, đặc biệt là các chất béo không bão hòa DHA, EPA (thuộc nhóm Omega-3).
Vai trò của chất béo trong hoạt động của não bộ
Chất béo ngoài việc đóng vai trò quan trọng trong việc myelin hóa tổ chức thần kinh thì còn ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình xử lý tín hiệu và truyền dẫn thần kinh. Tóm lại trong não bộ, chất béo chiếm đến 60% thành phần vật chất.
Vì vậy, nếu thiếu chất béo, đặc biệt trong 03 năm đầu đời thì cha mẹ không thể “quay ngược thời gian” để bù đắp, ảnh hưởng đến sự phát triển não bộ toàn diện của con trẻ.
Bổ sung chất béo cho trẻ trong chế độ ăn
Mặc dù trong sữa mẹ đã có sẵn chất béo, và hàm lượng này đã đủ cung ứng nhu cầu của trẻ trong 06 tháng sau sinh. Tuy nhiên, sau 06 tháng tuổi, trẻ không còn bú mẹ hoàn toàn mà bắt đầu làm quen với các loại thực phẩm đa dạng. Đây là lúc cần bổ sung chất béo cho trẻ từ thực phẩm.
Bên cạnh đó, trong độ tuổi từ 06 tháng đến 03 tuổi, cách bổ sung chất béo từ thực phẩm vẫn có thể chưa cung cấp đủ hàm lượng cần thiết cho sự phát triển não bộ của trẻ (do thói quen chế biến thực phẩm của từng gia đình khác nhau, sự ưa thích của trẻ đối với từng loại thực phẩm khác nhau, lượng ăn mỗi bữa của trẻ cũng không đồng nhất). Lúc này, dầu ăn trở thành một lựa chọn tối ưu để bổ sung chất béo vào chế độ ăn cho trẻ vì có thể được thêm vào hầu hết tất cả các món ăn trong thực đơn. Do đó, các bậc phụ huynh có thể sử dụng dầu ăn dinh dưỡng đặc chế dành riêng cho trẻ có chiết xuất từ cá hồi với liều lượng 2 muỗng (10ml) vào 2 khẩu phần ăn/ngày để đảm bảo trẻ được bổ sung đầy đủ lượng chất béo cần thiết.
Tham khảo thêm thông tin tại bài viết: Thiếu chất béo, trẻ khó phát triển!
PGs. Ts Nguyễn Xuân Ninh
Phó Viện trưởng Viện Y học ứng dụng Việt Nam
Trưởng phòng khám chuyên khoa dinh dưỡng VIAM
Viện y học ứng dụng Việt Nam